De Kaapverdisch-Creoolse taal
Kaapverdisch Creools
Kaapverdisch Creools, ofwel Crioulo/Criol/Kriolu/Kriol, is voor de meeste bewoners van Cabo Verde de eerste taal. Professor A. Carreira (1982) beweert dat de Creoolse taal in de vijftiende eeuw is ontstaan als een pidgintaal, een makkelijke vorm van (oud)Portugees waarmee zeevaarders en de bewoners van Cabo Verde elkaar probeerden te begrijpen. De lançados brachten de taal vervolgens naar West-Afrika waardoor het Kaapverdisch Creools opsplitste in de oorspronkelijke taal gesproken op de eilanden en de variant in West-Afrika dat later de Guinee-Bissau variant zou worden.
Het Creools van Cabo Verde ontstond met de bezetting van Santiago. De verspreiding van de taal binnen Cabo Verde gebeurde vervolgens tegelijkertijd met het bezetten van de andere eilanden. Daarin onderscheiden we drie fases:
- In de eerste fase werden Santiago (eind vijftiende eeuw) en Fogo (eind zestiende eeuw) bewoond;
- In de tweede fase werden São Nicolau en Santo Antão (eind zeventiende eeuw) bewoond;
- In de derde fase werden de overgebleven eilanden bewoond. De vestigers op de overgebleven eilanden waren voornamelijk immigranten afkomstig van de eilanden die in fases 1 en 2 waren bezet. Aan het begin van de achttiende eeuw werd Brava door mensen uit Fogo bezet en Boa Vista door mensen uit São Nicolau en Santiago. Maio werd in de tweede helft van de achttiende eeuw bezet door mensen uit Santiago en Boa Vista. En vanaf de negentiende eeuw werd São Vicente bezet door mensen uit Santo Antão en São Nicolau en Sal door mensen uit São Nicolau en Boa Vista.
Varianten Kaapverdisch Creools
De verspreiding van de taal veroorzaakte een explosie aan varianten Kaapverdisch Creools. Elk eiland spreekt de taal op een eigen manier. Het verschil zit soms in een klemtoon, maar kan ook groter zijn door het gebruik van andere woorden.
Onder de Kaapverdianen spreken we vaak van twee varianten, een voor de ilhas do Sotavento en een voor de ilhas do Barlavento. De variant van Sotavento is gelinkt aan de stad Praia en de variant van Barlavento aan Mindelo. De keuze voor deze tweedeling komt voort uit een sociaal standpunt. De twee steden zijn de grootste steden van Cabo Verde waardoor de Creoolse taal uit deze steden de meeste sprekers heeft.
Vanuit een taalkundig oogpunt zijn de belangrijkste varianten van het Kaapverdisch Creeols de varianten van de eilanden Fogo, Santiago, São Nicolau en Santo Antão. Dit zijn de enige eilanden die rechtstreeks tot slaafgemaakte Afrikanen van het Afrikaans continent hebben ontvangen, die de meest conservatieve taalkenmerken bezitten en die het meest van elkaar verschillen. Hieronder zijn een aantal voorbeelden van de bovengenoemde varianten naast elkaar gezet. Wil je meer lezen over de specifieke verschillen? Klik dan
hier.
Standaardisering van de taal
Sinds de onafhankelijkheid van Cabo Verde in 1975 is de rol van het Kaapverdisch Creools belangrijker geworden. De taal werd in de onafhankelijkheidsstrijd een belangrijk stuk immaterieel erfgoed dat koste wat kost beschermd moest worden. Vele Kaapverdianen immigreerden in de periode van oorlog en leerden de kinderen alleen de Creoolse taal aan. De taal werd zo de enige manier waarmee gecommuniceerd kon worden met familie op de eilanden.
Toch is het Kaapverdisch Creools nog altijd geen officiële landstaal. Op school, op het werk en bij formele gelegenheden wordt van Kaapverdianen verwacht dat zij de Portugese taal spreken. Wel is de Kaapverdische regering sinds 2005 bezig met de standaardisering van de Creoolse taal. Het instituut Verenigd Alfabet voor Kaapverdisch Schrijven, ofwel
ALUPEC, heeft bijvoorbeeld een eigen systeem ontwikkeld voor het Kaapverdisch Creools dat erkend is door de overheid.
De doorvoering van dit systeem verloopt daarentegen moeizaam. Dat komt door verschillende redenen. Het standaardiseren van één taal betekent dat de andere varianten die je hierboven hebt gezien, verloren zullen gaan. Veel sprekers zijn huiverig om een variant te spreken dat 'niet van hen is'. Daarnaast ontbreken regels om een vaste spelling van elk woord te bepalen en zijn de taalniveaus van de woorden en structuren (informeel, formeel, wetenschappelijk jargon) nog onduidelijk. Daarom kiest elke spreker bij het spreken (of schrijven) nog altijd zijn of haar eigen dialect.