Op 1 mei vieren verschillende landen de Dag van de Arbeid. Cabo Verde kent vele traditionele ambachten die tot de dag van vandaag nog zorgen voor werk en inkomen voor de bevolking. Een voorbeeld daarvan is het maken van grogue . Grogue wordt tegenwoordig zelfs internationaal geëxporteerd. Een minder bekende ambacht is de productie van Farinha de Pau . Farinha de Pau is de Sanicolauense benaming voor farinha de mandioca (maniokmeel). De productie van Farinha de Pau begon in de jaren ’60 van de vorige eeuw en werd al gauw een populair product van São Nicolau. Het wordt tot de dag van vandaag gebruikt bij verschillende gerechten, zoals cuscuz de talisca. Daarnaast is het meel, volgens verschillende onderzoeken, goed voor de hersenen en helpt het bij de opname van gifstoffen uit de darmen waardoor je spijsvertering verbetert. De productie van Farinha de Pau vergt een hoop mankracht. Van april tot en met juni zijn mannen en vrouwen druk in de weer met de oogst. Nadat de mandioca uit de grond is getrokken, wordt allereerst de schil verwijderd. Daarna wordt de gehele mandioca geraspt. De grove korrels worden vervolgens in de zon gelegd om te drogen. Als alles droog is, worden de grove korrels gekneed en met een soort zeef zorgvuldig uitgezocht. Alles wat uiteindelijk overblijft, komt in een grote pan waar het geroosterd wordt tot het uiteindelijke meel. In São Nicolau is Farinha de Pau zo geliefd, dat er zelfs een numme r is gemaakt door Afrika Star dat zingt: ‘Ho mnina ranja ma mim Nem que ‘smola um ta pagôb Um ta levôb pa Saniclau Ta engordôb na farinha de Pau’ In onderstaande video kun je het proces van Farinha de Pau bekijken:

São Vicente é um Brasilinh... Als je aan Carnaval de Cabo Verde denkt, dan denk je automatisch aan Carnaval de Mindelo. Binnenkort gaat het weer helemaal los! Ook op de andere eilanden is er genoeg te doen. Van parades tot themafeestjes en meer. Maar waar komt het vieren van carnaval nou vandaan? De geschiedenis van Carnaval Het ritueel rondom carnaval gaat terug tot in de prehistorie. Het feest werd van oudsher gebruikt om maatschappelijke normen en waarden om te draaien. Gedrag dat normaal gesproken niet geaccepteerd werd, mocht voor een dag of periode wel. Verschillende vondsten, zoals kleitabletten, vertellen over het jaarlijks feest waarbij alle standen en rangen in de samenleving werden opgeheven en de meester en de tot slaafgemaakte mensen gelijk waren. Het woord ‘carnaval’ komt hoogstwaarschijnlijk van het kerklatijn ‘carnem levare’ wat staat voor het wegnemen van vlees. Met de opkomst van het Christendom in de 16e eeuw werden alle bestaande ‘ongelovige’ feesten verboden. Het lukte de Rooms-Katholieken niet om dit lentefeest te onderdrukken. Daarom besloten zij deze gebeurtenis een plek te geven in de Rooms-Katholieke kerk. Carnaval zou voortaan plaatsvinden op de zondag, maandag en dinsdag voorafgaand aan Aswoensdag . Carnaval werd zo voor de christenen de laatste gelegenheid om uitbundig te eten, drinken en feest te vieren voor de vastentijd begon. São Vicente Het walhalla van carnaval op Cabo Verde is te vinden in Mindelo. Jaarlijks betoveren de officiële groepen de straten daar in de strijd voor verschillende prijzen. Bekende namen van carnavalsgroepen in Mindelo zijn Grupo Carnavalesco Monte Sossego (Montsú), Cruzeiros do Norte, Vindos de Oriente en Flores do Mindelo. Daarnaast wordt de parade aangevuld met de escola de Samba Tropical, een optocht door leraren van de scholen in São Vicente en meer. São Nicolau Het eiland São Nicolau staat ook bekend om haar opkomend carnaval. Opkomend, omdat het de laatste jaren meer bekendheid krijgt. De oudste groep van São Nicolau bestaat al wel 76 jaar! De twee officiële groepen die het terrer de Stancha ieder jaar weer laten trillen zijn Copa Cabana en Estrela Azul. De officiële groep Brilho da Zona maakt om de zoveel jaar haar intrede. Naast de grootste groepen, heeft São Nicolau de Baianas de Tarrafal, Xtufan, Mête Mête en Tcha Contce die het carnaval doen opleven. Het grootste verschil met het carnaval van São Vicente is wel dat het carnaval van São Nicolau vooral in de nacht plaatsvindt en de groepen samen komen op één plein waar zowel de deelnemers als toeschouwers de nacht doorbrengen. In São Vicente is carnaval gebaseerd op de traditionele parade. Andere eilanden Andere eilanden die de afgelopen jaren hebben geïnvesteerd in het organiseren van een carnavaloptocht zijn Sal en Santiago. Het toeristische Sal kent vier officiële groepen, waarbij Patchê Parloa de grootste is. Op Santiago wordt het carnaval op de dinsdag dag voor Aswoensdag gevierd met een parade op de Avenida Cidade Lisboa. Hier doen maar liefst 5 officiële groepen mee voor de hoofdprijs. Boa Vista, Brava, Fogo, Maio en Santo Antão vieren ieder ook een eigen carnaval. Helaas is hier minder over bekend. Carnaval de Cabo Verde wordt op ieder eiland gevierd, maar is met name populair op de Barlavento eilanden. Een periode met een soortgelijk concept dat meer bekendheid kent op de Sotavento eilanden is tabanca . Kaapverdisch carnaval in Nederland Carnaval wordt niet alleen op Cabo Verde gevierd. Ook in Rotterdam is de groep Carnaval de Stancha jarenlang actief geweest. In de zaal Sunclub werden jaarlijks carnavalsfeesten gehouden in de carnavalsperiode. Het feest kende een koning en koningin en trok veel verklede Kaapverdianen die samen het carnaval kwamen vieren. Daarnaast is het zomercarnaval in Rotterdam, dat tegenwoordig deel uitmaakt van Rotterdam Unlimited, populair onder Kaapverdianen. Door de jaren heen hebben verschillende Kaapverdische groepen meegedaan, waaronder Cabo Verde Chegou en 10 Ilhas 1 Coração. Cabo Verde Chegou is daarbij meerdere keren in de prijzen gevallen tijdens het grootste zomercarnavalfestijn van Nederland. Zij sleepten eerder de prijs voor beste choreografie, de tweede plaats voor beste groep en verschillende individuele prijzen binnen. Hoe sta jij tegenover carnaval? Heb jij carnaval wel eens meegemaakt op Cabo Verde? Ben je überhaupt een liefhebber van het uitbundige feest, vier je het vanuit religieuze overtuigingen of heb je eigenlijk niets met deze carnaval? Laat het weten in de comments!

Kerst staat voor de deur! Een periode van warmte, gezelligheid, samen eten en feest breekt aan. De komende dagen staan vol met familiebezoeken en het ‘Boas Festas’ wensen. Maar waar komt dat eigenlijk vandaan? De dagen van Boas Festas ofwel het feest van São/San Silvestre, is de naam voor de dagen om en nabij het nieuwe jaar (tot zo’n 6 januari) waarbij wij elkaar Boas Festas wensen. In de tijden van kolonisering van Cabo Verde hebben de Portugese kolonisten deze traditie meegenomen naar de eilanden. De traditie kreeg vooral voet aan de grond op de bovenwindse eilanden . Janeiras De traditie in Portugal staat bekend als cantar as Janeiras . Groepen mensen, vaak vrienden of buren, trokken van oudsher door de straten van Portugal om liederen te zingen en de geboorte van Jezus Christus aan te kondigen. De Janeiras begon op 1 januari en duurde tot de dag van de Driekoningen (6 januari). De groep liep van deur tot deur waarbij zij de families een gelukkig nieuwjaar wensten en tegelijkertijd vroegen om de overblijfselen van de kerstfeesten. Dit waren vaak kastanjes, walnoten, appels, chorizo etc. De opbrengst werd later onderling verdeeld of samen genuttigd. Zoals elke traditie is de Janeiras met de jaren veranderd. Tegenwoordig zien we dat de periode is uitgebreid tot de gehele maand januari. Ook wordt er vaak chocola of geld gegeven aan de voorbijkomende groepen. Boas Festas op de eilanden Met de tijd heeft de Portugese traditie de kerstdagen van de eilanden São Nicolau, Santo Antão, Sal, São Vicente en Boa Vista gekenmerkt. Wie met kerst en oud en nieuw op de eilanden is geweest, herkent vast het verhaal van diverse groepen – jong en oud – met een gitaar, cavaquinho en chocal dat langs huizen trekt. Anders dan in Portugal, worden de artiesten van de avond uitgenodigd binnen te komen voor een hapje en een drankje tijdens het zingen. De groep heeft een uitgebreide lijst van nummers die gezongen worden. Men hoort de groep vaak op afstand al aankomen. De deur wordt open gedaan en de groep verdringt zich in de woonkamer of elke andere plek waar de familie zich bevindt. Er wordt een klein optreden voor het gezelschap gegeven. Vervolgens komt ‘Jorge’, de schatmeester van de groep, om de giften (vaak kleingeld) te verzamelen terwijl de groep een laatste nummer doet. In rurale gebieden – waar het geld niet zo vloeit – wordt de groep vooral bedankt met opbrengst van de oogst of grogue . Dat laatste heeft een sterk effect op de groep. Naarmate de avond voorbij vordert, worden de liederen luider en uitbundiger. In de steden, vooral in Mindelo, worden de rijkste huizen in het centrum door verschillende groepen toegezongen. Een bekende groep is de Grupo da Paridinha gevormd door verschillende generaties uit de zona Praca Nova. We zien in Mindelo dat net na het nieuwjaar feesten worden georganiseerd om de opbrengst, verzameld door Jorge, samen te consumeren. Fijne Feestdagen De dagen van Boas Festas staan volledig in het teken van samenkomen, delen en verenigen, belangrijke aspecten voor de dagelijkse morabeza van Cabo Verde. In het komend jaar hoop ik de morabeza duidelijker te maken voor de nieuwe generatie. Wanneer je niet weet waarom de gezamenlijke Kaapverdische identiteit is zoals het is, wordt het moeilijk om je daarin te herkennen en hechten. We hebben tekst en uitleg nodig om ons te kunnen binden. Geschiedenis hoort toegankelijk te zijn voor alle nakomelingen. Met Gods wil zal dat de komende jaren gebeuren voor de Kaapverdische gemeenschap in Nederland. Voor nu wens ik alle lezers fijne feestdagen toe. Eet, drink, deel en geniet. Tot in 2020 que vida e saúde. Boas Festas! Senhor São Silvestre mandans bem li ness casa Ali ness casa do senhor e da senhora Eu ker saber se a senhora é mulher honrada Para correr mão la na chave de bambaú Para tirar uma oferta grandiosa Para repartir a todos nossos companheiros O da ka, O da ka, s’bo ti ta da ka S’bo ka ti ta da ka um ta manda Jorge pa remetê Porque Jorge é um homem de má consciência Onde kel bai Tira mais e deixa menos E obrigada pess oferta grandiosa Da nos vida e saúde pá otr’one pá no torna bem Boas festas!

Quem mostra’b ess’ caminho longe? Quem mostra’b ess’ caminho longe? Ess’ caminho pa São Tomé Sodade Sodade Sodade dess’ ‘nha terra, São Nicolau De bovenstaande songtekst is misschien wel de meest bekende morna afkomstig uit Cabo Verde. Vandaag, op 3 december, viert Cabo Verde de nationale dag van de Morna. Deze unieke, Kaapverdische muziekgenre, die gespeeld wordt met akoestische instrumenten, vertelt de verhalen van het Kaapverdisch volk. Naast onderwerpen, zoals de liefde, maakt de morna het vertrek van vele Kaapverdianen naar het buitenland, het verlangen om terug te keren naar huis, het verlies van geliefden, sodade en de zeeën die getrotseerd worden bespreekbaar. Morna Het woord morna heeft geen exacte definitie. Europese talen schrijven het woord toe aan ‘to mourn’, het rouwen. De Kaapverdische componist, Vasco Martins, gelooft dat het woord een veel natuurlijker betekenis heeft. Morna staat voor ''de kalme, langzame en rustgevende melodie die met akoestische instrumenten gecreëerd wordt om alledaagse poëzie uit Cabo Verde te begeleiden''. De morna wordt gezien als het meest nationaal geluid van de archipel. De genre is bekend op alle eilanden van Cabo Verde en wordt door elk bestempeld als een prestigieus, nationaal symbool. De waardering voor morna varieert – vanzelfsprekend – op basis van leeftijd, persoonlijke smaak en de periode van tijd. Maar we kunnen stellen dat de warmte die de morna brengt uniek is en grotendeels bewonderd wordt. Geschiedenis van morna De bewondering heeft wellicht te maken met de geschiedenis van morna. Pedro Cardoso, een Kaapverdische schrijver die leefde van 1890-1942, beschreef het geluid als een melodie waarmee de tot slaafgemaakte Afrikanen de bitterheid van het gedwongen vertrek verlichtten en later als volkslied voor de zeevaarders, die de sodade naar het verre thuisland probeerden te beheersen (Cardoso 1933). De geschiedenis van de morna kan verdeeld worden in verschillende periodes van tijd (Kay 2016). De periode van Eugénio Tavares De eerste periode, van 1890 tot 1930, wordt gekenmerkt door de Kaapverdische poëet Eugénio Tavares, afkomstig van het eiland Brava. Ondanks het feit dat de morna langer bestaat, wordt Tavares gezien als dé pionier voor de romantische morna. In zijn tijd was morna vooral gericht op verdriet en het sombere leven. Zijn beroemde ‘Força de Cretcheu’ gaf de morna niet alleen een romantische ondertoon, maar bracht ook een podium voor het Kaapverdisch Creools. Daarvoor werd voornamelijk gezongen in het Portugees. De periode van B. Léza De tweede periode, van 1930 tot 1960, wordt gelinkt aan B. Léza. Francisco Xavier da Cruz, zoals de componist daadwerkelijk heet, vernieuwde de morna door een ritmische verandering aan de muzikale structuur te brengen. B. Léza kwam van het eiland São Vicente. In die tijdsperiode had het eiland een groot internationaal karakter. Met name met Brazilië werd veel gehandeld en genetwerkt. Zijn morna kreeg daardoor een Braziliaanse half-toon toegevoegd, wat meer harmonie bracht. Sommige mornas werden zo ritmisch, dat er op gedanst kon worden. Daarmee ontstond een nieuwe genre, de coladeira. De periode van Manuel d'Novas In de derde periode, van 1960 tot 1990, werden elektronische instrumenten geïntroduceerd bij het componeren van de morna. Behalve de akoestische gitaar, viool en de cavaquinho , kwam er plaats voor de piano en meer. Daarnaast veranderde het beeld bij morna. Werd de muziekstijl eerst gepresenteerd als een serenade dat ’s nachts tot in de ochtenduren werd gespeeld, gaf deze periode de muziekstijl het imago van ‘populaire muziek voor sociaal protest’. Manuel d'Novas, werd met zijn beroemde morna, Gôte Pintode, gezien als diegene die deze revolutie in gang zette. Één van d'Novas’ kritiek op de veranderingen van zijn tijd was de commercialisering van de morna waarmee de ‘spirit’ van de genre verloren ging. De periode van Cesária Évora Na 1990 kreeg de morna internationale bekendheid. Deze vierde periode kan worden bestempeld als het tijdperk van Cesária Évora, onze diva op blote voeten. Het eerste album van Cesária werd in 1988 opgenomen in Frankrijk. Toch duurde het tot vier jaar na de opnames van het album, voordat de zangeres – met name door het nummer Sodade – wereldwijde roem en bekendheid kreeg. Sodade bracht een typisch, verlangend sentiment van de morna waarmee de vele geëmigreerde Kaapverdianen zich konden identificeren. Het was tevens in deze periode dat de muziekstijl voor het eerst door een vrouwelijke performer beïnvloed werd. En nu verder.. Er wordt gezegd dat alle grote namen van de morna verleden tijd zijn. Denk aan Bana, Ildo Lobo en alle bovengenoemde schrijvers en componisten. Het overlijden van Cesária in december 2011 wordt door velen gezien als het einde van dit stukje folklore van de Kaapverdische identiteit. De waarheid van onze tijd is dat dé poëet of dé componist, die vroeger het bekendst was, minder belangrijk is geworden. We kijken liever naar dé performer. Tegenwoordig wordt de morna gespeeld vanuit eigen plezier, omdat het deel uitmaakt van de culturele identiteit. Muzikanten overal ter wereld coveren oude mornas om het publiek te vermaken. Er wordt geëxperimenteerd met fusies van morna en jazz, morna en de Portugese fado, zoals de Beijo de Saudade van Mariza en Tito Paris. We kunnen dit een nieuwe periode van de morna noemen. Wel gaat dit gepaard met ophef. Enerzijds wordt deze nieuwe tijd als een verrijking van de muziekstijl gezien. Anderzijds worden mornafusies gezien als het verlies van de identiteit. De morna heeft een rijke geschiedenis. De traditionele vorm geeft eerste generatie migranten nog altijd steun wanneer de sodade toeslaat en zij verlangen om terug te keren naar huis. In Nederland wordt de morna vaak gespeeld als eerbetoon aan overledenen die niet meer zullen terugkeren naar ‘huis’. De morna is een deel van de Kaapverdische culturele identiteit. Zowel in Cabo Verde, als daarbuiten. Nog even dit. Wist je dat morna sinds 2019 is bijgeschreven op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid van UNESCO ? Ieder jaar staat Cabo Verde daarom stil bij deze dag en unieke kunstvorm wat onze archipel heeft voortgebracht.

(Disclaimer: het daadwerkelijk uitvoeren van de handelingen, zoals beschreven in deze post, zijn geheel op eigen risico. Bruxas en fiticeras worden niet bepaald blij als zij ontmaskerd worden. Niemand anders dan jijzelf is aansprakelijk voor de gevolgen) Het is Halloween! Een blogpost over bruxaria en fiticera is dan wel zo gepast. Cabo Verde kent veel volksverhalen over bruxas, feitiçeira en maçonaria . Verhalen die graag op late zomeravonden, terwijl de zon ondergaat en onder het genot van een heerlijk drankje verteld worden om anderen de stuipen op het lijf te jagen. Om je goed voor te bereiden voor alle feitiçeras van vandaag, volgen hier wat tips en tricks volgens Kaapverdische tradities. Wat is een fiticera? Fiticeras staan bekend als vliegende lichten, een soort fakkels, die verschijnen als de zon ondergaat (Fogo, Brava, Santiago, São Nicolau). Zij betreden vaak het lichaam van zwarte katten (Fogo, Brava, Santo Antão). Volgens Kaapverdische volksverhalen zijn brux of fiticeras zijn altijd vrouwen. Een jonge fiticera heeft weinig kennis, een oudere daarentegen weet teveel. De kracht van fiticera wordt binnen de familie overgedragen aan de uitverkorene dochters. Naarmate een fiticera ouder wordt, verandert haar titel in bruxa . Bruxas hebben jarenlang ervaring opgedaan en doen de gewone mens niet meer zoveel kwaad. Zij leiden de jonge fiticeras op (Fogo). Hoe herken je bruxas en fiticeras? Bruxas en fiticeras herken je op verschillende manieren. Vermoed je dat een bruxa of fiticera bij je op bezoek is, steek dan op het moment dat je gasten bij je thuis zijn een schaar of naald in de deur. Zolang je deze niet verwijderd, zal iedereen vertrekken maar de bruxa of fiticera blijven hangen. Je hebt haar dan letterlijk vastgenageld in huis (Fogo). Een tweede optie is om een glas, beker, mok of stoel ondersteboven te keren waarvan je weet dat de persoon het eerder heeft aangeraakt. Als het echt een fiticera is, wordt zij hierdoor vastgebonden aan je huis. Zij zal meerdere keren afscheid nemen, maar niet vertrekken totdat het object weer op de juiste manier staat. Het kan zelf zo zijn dat zij je vraagt om het voorwerp weer recht te zetten. (Santo Antão, São Nicolau). Hoe weer je een fiticera af? Misschien denk je nu 'allemaal leuk en aardig, maar ik heb ze liever niet in mijn buurt'. Volgens de volksverhalen in Brava, Fogo en São Nicolau kan je fiticeras afschrikken door geregeld een wat arruda (wijnruittakjes) op te branden in huis. Fiticeras hebben een hekel aan de geur en zullen zelfs als zij je huis betreden, snel vertrekken. Maar pas op! Als iemand geen fiticera is, kunnen de bovenstaande pogingen om een fiticera of bruxa te ontmasker als een belediging beschouwd worden. Misschien dat diegene dan juist een fiticera op je afstuurt..... Het genezen van een slachtoffer Fiticeras staan bekend om het boze oog. Daarnaast kan de geest van fiticeras het lichaam van een ander binnendringen. Heb je het idee dat iemand slachtoffer is van fiticera ? Zo genees je iemand snel van een vloek van een fiticera : 1. Verbrand een kledingstuk onder zijn of haar neus en de fiticera zal verdreven worden (Fogo); 2. Verbrand zwart schapenwol onder de neus van het slachtoffer om de fiticera weg te jagen (São Nicolau); 3. Knip een stuk van het oor van het slachtoffer af. Dit zal de fiticera letterlijk van het lichaam 'knippen' (Brava); Niet alleen mensen, maar ook dieren kunnen bezeten worden. Koeien geven dan, bijvoorbeeld geen melk en varkens worden wild. Het zwepen van de dieren met wijnstokken, zal de fiticera doen verdwijnen (Fogo, Brava). Als deze vormen van genezing geen succes hebben, raad ik je aan het slachtoffer bij de curador – de medicijnman – langs te brengen. Hij zal in zijn geest naar de bijeenkomst van de fiticeras reizen om te horen hoe zij de slachtoffers’ geest in eerste instantie verwond hebben. Net als een fiticera kan de curador lichamen betreden en werken met zwarte magie. Alleen gebruikt hij zijn krachten, in tegenstelling tot de fiticera, juist om mensen te helen. Stay safe everyone & Happy Halloween!

In 1967 bracht de Rotterdamse landschapsschilder Ciano Siewert een bezoek aan Cabo Verde. De archipel zat temidden van de verzetsstrijd en de regen voor de oogst liet op zich wachten. Bij terugkomst, op 1 september 1967, deed hij verslag van zijn reis. De reden waarom ik dit stuk graag met jullie deel, is omdat ik bij het lezen ervan schrok van de herkenning in de situatie van Cabo Verde toen en vandaag de dag. Een aantal punten zijn dan wel veranderd, maar in vele aspecten lijkt het voor mij alsof de tijd heeft stil gestaan. Wat vind jij? In het interview met de Nederlandse krant Trouw vertelde Siewert het volgende over de situatie op de eilanden: ”We wilden daar een half jaar blijven, maar dat is min of meer mislukt door de toestanden daar. […] Wat je daar het eerst opvalt is de enorme armoede. Dat was deprimerend. De gewone arbeiders of het nou creolen of negers zijn, verdienen niet meer dan ƒ1,20 per dag, tijdens de bananenpluk is dat wat meer. We kregen dan ook direct mensen aan de deur, die om kleding vroegen of geld. Het dramatische van deze eilanden is, dat ze zo enorm geïsoleerd zijn. Het is zo: het eiland São Vicente is kaal, er groeit niets, maar er wonen vrij veel Portugezen, vooral militairen, die daar direct klaar staan om in te grijpen in andere gebieden, zoals Guinee of Angola. Zij moeten geproviandeerd worden. Het voedsel komt van Santo Antão, met het gevolg, dat daar, vooral na het regenseizoen, voor de inwoners bijna niets overblijft. Zeker, er groeien bananen, maar zelfs de mensen die er in werken, krijgen ze zelden te eten. Er zijn dan ook zeer veel mensen, die aan chronische ondervoeding lijden en jaarlijks sterven er ook tientallen mensen alleen al door het gebrek aan transport. De enkele arts, die zo’n eiland rijk is, kan de zieken door de uitermate slechte verbindingen helemaal niet of niet op tijd bereiken. Daarenboven moeten ze, als ze geen geld hebben, eerst een bewijs van de 'administrador', een bestuursambtenaar hebben, waarvoor ze soms uren moeten lopen. En daarna moeten ze dan weer een reis van uren ondernemen om de dokter te bezoeken. De werkgelegenheid is er uiterst slecht. Op Santo Antão is er, zoals gezegd wat landbouw, maar op São Vicente, waar de grootste plaats van de archipel, Mindelo, ligt, is een zeer primitieve visserij eigenlijk de enige bron van inkomsten. De gevangen vis wordt door vrouwen vervoerd, te voet, want er is geen enkele vorm van transport. Het erge van de armoede op deze eilanden is, dat het maar zo’n klein gebied betreft, waar maar 200.000 mensen leven. Er zou zo gemakkelijk iets aan gedaan kunnen worden. Maar er gebeurt niets, totaal niets. Terwijl de mensen van de eilanden in sloepen de zee opgaan om een enkel visje te verschalken, ligt er in de buurt een grote Japanse vissersvloot, mèt moederschip, die de visrechten in Lissabon voldoet. De eilanden zien daar niets van. Officieel heet het, dat er in de Portugese gebieden overzee, geen koloniën maar ‘provincies’, geen discriminatie heerst. Maar dat is er natuurlijk wel. Steeds kom je het tegen op allerlei gebieden. De Portugezen, die er zijn, hebben bevoorrechte posities. Tot voor kort waren er in het leger geen Kaap Verdische officieren, de hoogste in rang was korporaal. En zo zijn er veel meer voorbeelden. Van direct verzet tegen het Portugese bewind is er op deze eilanden geen sprake. Er zijn wel mensen, die contact hebben met de opstandelingen in Guinee b.v. maar er zijn te weinig mogelijkheden voor een guerilla in dit volkomen afgesloten gebied. De P.I.D.E., de Portugese geheime politie is er zeer actief. Ik werd herhaaldelijk geschaduwd, dat was daar niet moeilijk te ontdekken. Ik heb er gen blad voor de mond genomen. Maar de kritiek, die ik op allerlei zaken uitte, vestigde de aandacht op de mensen, die met ons omgingen. Daarom distancieerden ze zich op den duur bijna allemaal van ons. Zo lang wij er waren, zou ze niets gebeuren wisten ze, maar ze waren bang, dat ze na ons vertrek in moeilijkheden zouden komen. ’t Is zo erg, dat een Kaap Verdiër met wie we bevriend waren geraakt, die later in Nederland was, ons niet durfde bezoeken. Ze weten namelijk dat er ook hier P.I.D.E.-mensen werkzaam zijn. Het is een zeer ingrijpend apparaat, dat een enorme invloed op de mensen uitoefent, in hun eigen land, maar ook over de grenzen. [ …] De cultuur van vreemde landen is één van de dingen waardoor een reizend kunstenaar gemakkelijker in contact kan komen met de bevolking waartussen hij verkeert. Maar de Cabo Verde is een archipel zonder cultuur. De Portugezen hebben systematisch elke vorm van overgeleverde Afrikaanse cultuur de kop ingedrukt. Er is geen enkele maar dan ook geen enkele vorm van versiering, niets. Ook de Portugezen hebben er niets nagelaten, er is niet één schilder en wat er aan schrijvers of dichters is, valt te verwaarlozen. Want zelfs de taal van de eilanden, het Creools, wordt niet geschreven.”

Hij was nog maar 16 jaar oud toen hij zich in het geheim voegde bij de PAIGC. Drie jaren later was hij de jongste gevangene van het kamp in Tarrafal, Santiago . Op 1 mei 1974 werd Pedro Martins samen met de andere gevangenen, onder de toejuichende Kaapverdische bevolking, vrijgelaten. Vandaag de dag is hij de president van de Kaapverdische Vereniging van Voormalig Politieke Gevangenen in Tarrafal en werkt hij als architect in de hoofdstad, Praia. Maar, zoals je je kan voorstellen, was het leven van Pedro Martins niet altijd rozengeur en maneschijn. 

Het concentratiekamp van Tarrafal op het eiland Santiago staat ook wel bekend als het kamp van de Langzame Dood. De jongste persoon die hier vast heeft gezeten, Pedro Martins, vertelt dat het kamp ontworpen was om mensen te laten lijden. Strafkamp voor Portugese gevangenen Het kamp, dat ligt in het municipio de Tarrafal , werd in eerste instantie gebruikt als strafkamp voor Portugese gevangenen. Tussen 1936 en 1954 werden Portugese politici die zich keerden tegen het bewind van Salazar hier gevangen gehouden. In 1961 werd het kamp heropend. Dit keer met een ander doel: het opsluiten van politieke opstandelingen die zich keerden tegen het regime van de Portugezen in de koloniën. De eerste Kaapverdische, politieke gevangenen arriveerden in 1968. De ruimte waarin zij werden opgesloten was zo klein dat zij zich als ´sardines in blik´ voelden, herinnert Pedro Martins die in 1971 op 19-jarige leeftijd in het kamp terecht kwam. Alle kamers liepen in elkaar over waardoor privacy niet bestond. De manier waarop gevangenen werden behandeld, was vergelijkbaar met andere concentratiekampen in de wereld. Dwangarbeid, marteling en (lijf)straffen maakten deel uit van het dagelijks leven. De gevangenen kregen daarnaast weinig en slecht te eten. Elke dag werd eenzelfde soort catchupa met overblijfselen van tonijn geserveerd. En als gevangenen weigerden om bedorven vis te eten, werd er op het eten ingekort. Het ontbrak de gevangenen ook aan medische zorg. Ziektes als malaria en de biliosekoorts konden zich gemakkelijk verspreiden. De medische post werd bemand door één arts met de bijnaam Tralheira. De post diende als een plek voor medische verzorging, maar was voornamelijk een mortuarium. Tralheira gaf aan dat hij niet op het kamp was gekomen om te genezen, maar om overlijdenscertificaten uit te schrijven. Hij bekende dat hij graag naar de martelingen keek en de pijn van gevangenen hem koud liet.