Tabanca
3 mei 2019
Net als carnaval gelinkt wordt aan de barlavento eilanden, is tabanca een typische gebeurtenis op de sotavento eilanden. Tabanca is een traditionele feestperiode voor de ‘heidenen’, die jaarlijks in de maanden mei en juni plaatsvindt op de eilanden Maio en Santiago. In deze periode wordt het Kruis van de Katholieke Kerk, de
Santa Cruz, geprezen en worden verschillende beschermheiligen geëerd, zoals Santo Ant὚nio, São João Baptista en São Pedro.
Een fusie van religies
Tabanca is een fusie, oftewel een combinatie, van het katholicisme en Afrikaanse religies. Met tabanca kwam het 'seculiere volk', omdat de Afrikaanse religies niet erkend werden, in contact met met beschermheiligen uit de Katholieke kerk.
Spot drijven met de overheersers
De eerste schriftelijke verwijzing naar tabanca is te vinden in een Carta Régia
uit 1712 waarin Cristiano de Senna Barcelos de tabanca-parade omschrijft. De tot slaaf gemaakte Afrikanen kwamen bijeen om de Afrikaanse gemeenschap te vieren. Een van de activiteiten bestond uit spot drijven met de overheersers. Gouverneurs, militairen, de koning en de koningin werden op een komische wijze geïmiteerd. Europese kolonisten werden niet enthousiast van tabanca. Zij zagen het feest als een poging tot georganiseerde opstand. Daardoor werd het feest meerdere keren verboden in de Kaapverdische geschiedenis. En dat had weer gevolgen voor de kennis die we vandaag de dag hebben over het ontstaan en de geschiedenis. Het verbieden van de feestperiode heeft verschillende gevolgen gehad voor tabanca. Er is een tekort aan documentatie, wat waarschijnlijk te maken heeft met het vernietigen van stukken in periodes van verbod. Daarnaast heeft het feest zich door het verbod niet kunnen verspreiden over de gehele eilandengroep. In Santiago is het feest het best bewaard gebleven en wordt het nog ieder jaar gevierd.
De traditie in Santiago
Iedere beschermheilige wordt in een ander deelgebied gevierd en elk gebied kent een eigen invulling van het feest. Op Santiago heb je groepen tabanka de Achada Santo Ant὚nio, tabanka da Várzea, tabanca de Achada Grande, tabanca de Chã de Tanque, tabanca de Tomba-Touro en tabanca de Lém-Cabral. De dag van de beschermheilige van de buurt start in de parochie of kapel. Hier wordt een speciale dienst gehouden om de beschermheilige te eren vanuit de Katholieke kerk. De dienst wordt uitgevoerd in opdracht van de tabanca groep en met de aanwezigheid van de zogenaamde koning en koningin en de ‘dochters van heiligen’, die allen gekleed zijn in het wit. Daarna start de optocht waarbij een rituele overval van de heilige wordt nagebootst. Het is een soort parade waarbij de heilige of de vlag van de tabanca groep zou zijn gestolen en heroverd moet worden. Tijdens de parade wordt er gebeden en gedanst. Ook zijn er batuku-sessies en lopen mensen in houten boten en vliegtuigen mee als deel van de parade.
Het is overigens niet zo dat de beschermheiligen niet op de andere eilanden worden gevierd. In Maio wordt tabanca groots gevierd. Daar bestaat de groep tabanca de Djarmai. Daarnaast staan Santo Antão en Brava bekend om de grote viering van de beschermheilige São João Baptista en São Nicolau voor de viering van São Pedro. Daarover later meer.