Kaapverdische Feestdagen
23 december 2019
Kerst staat voor de deur! Een periode van warmte, gezelligheid, samen eten en feest breekt aan. De komende dagen staan vol met familiebezoeken en het ‘Boas Festas’ wensen. Maar waar komt dat eigenlijk vandaan?
De dagen van Boas Festas ofwel het feest van São/San Silvestre, is de naam voor de dagen om en nabij het nieuwe jaar (tot zo’n 6 januari) waarbij wij elkaar Boas Festas wensen. In de tijden van kolonisering van Cabo Verde hebben de Portugese kolonisten deze traditie meegenomen naar de eilanden. De traditie kreeg vooral voet aan de grond op de bovenwindse eilanden.
Janeiras
De traditie in Portugal staat bekend als cantar as Janeiras. Groepen mensen, vaak vrienden of buren, trokken van oudsher door de straten van Portugal om liederen te zingen en de geboorte van Jezus Christus aan te kondigen. De Janeiras begon op 1 januari en duurde tot de dag van de Driekoningen (6 januari). De groep liep van deur tot deur waarbij zij de families een gelukkig nieuwjaar wensten en tegelijkertijd vroegen om de overblijfselen van de kerstfeesten. Dit waren vaak kastanjes, walnoten, appels, chorizo etc. De opbrengst werd later onderling verdeeld of samen genuttigd. Zoals elke traditie is de Janeiras met de jaren veranderd. Tegenwoordig zien we dat de periode is uitgebreid tot de gehele maand januari. Ook wordt er vaak chocola of geld gegeven aan de voorbijkomende groepen.
Boas Festas op de eilanden
Met de tijd heeft de Portugese traditie de kerstdagen van de eilanden São Nicolau, Santo Antão, Sal, São Vicente en Boa Vista gekenmerkt. Wie met kerst en oud en nieuw op de eilanden is geweest, herkent vast het verhaal van diverse groepen – jong en oud – met een gitaar, cavaquinho
en chocal
dat langs huizen trekt. Anders dan in Portugal, worden de artiesten van de avond uitgenodigd binnen te komen voor een hapje en een drankje tijdens het zingen. De groep heeft een uitgebreide lijst van nummers die gezongen worden. Men hoort de groep vaak op afstand al aankomen. De deur wordt open gedaan en de groep verdringt zich in de woonkamer of elke andere plek waar de familie zich bevindt. Er wordt een klein optreden voor het gezelschap gegeven. Vervolgens komt ‘Jorge’, de schatmeester van de groep, om de giften (vaak kleingeld) te verzamelen terwijl de groep een laatste nummer doet. In rurale gebieden – waar het geld niet zo vloeit – wordt de groep vooral bedankt met opbrengst van de oogst of grogue. Dat laatste heeft een sterk effect op de groep. Naarmate de avond voorbij vordert, worden de liederen luider en uitbundiger.
In de steden, vooral in Mindelo, worden de rijkste huizen in het centrum door verschillende groepen toegezongen. Een bekende groep is de Grupo da Paridinha
gevormd door verschillende generaties uit de zona Praca Nova. We zien in Mindelo dat net na het nieuwjaar feesten worden georganiseerd om de opbrengst, verzameld door Jorge, samen te consumeren.
Fijne Feestdagen
De dagen van Boas Festas staan volledig in het teken van samenkomen, delen en verenigen, belangrijke aspecten voor de dagelijkse morabeza van Cabo Verde. In het komend jaar hoop ik de morabeza
duidelijker te maken voor de nieuwe generatie. Wanneer je niet weet waarom de gezamenlijke Kaapverdische identiteit is zoals het is, wordt het moeilijk om je daarin te herkennen en hechten. We hebben tekst en uitleg nodig om ons te kunnen binden. Geschiedenis hoort toegankelijk te zijn voor alle nakomelingen. Met Gods wil zal dat de komende jaren gebeuren voor de Kaapverdische gemeenschap in Nederland. Voor nu wens ik alle lezers fijne feestdagen toe. Eet, drink, deel en geniet. Tot in 2020 que vida e saúde.
Boas Festas!
Senhor São Silvestre mandans bem li ness casa
Ali ness casa do senhor e da senhora
Eu ker saber se a senhora é mulher honrada
Para correr mão la na chave de bambaú
Para tirar uma oferta grandiosa
Para repartir a todos nossos companheiros
O da ka, O da ka, s’bo ti ta da ka
S’bo ka ti ta da ka um ta manda Jorge pa remetê
Porque Jorge é um homem de má consciência
Onde kel bai
Tira mais e deixa menos
E obrigada pess oferta grandiosa
Da nos vida e saúde pá otr’one pá no torna bem
Boas festas!